Γράφει η Γεωργία Ρετετάκου
Πόσο σπάνιο να συναντήσεις βιβλίο που δεν θέλεις να τελειώσει. Ένα βιβλίο που καταλαβαίνεις από την πρώτη ως την τελευταία του αράδα,πως κουβαλά το αίμα όλης της ψυχής του συγγραφέα. Πόσο όμορφο να νιώθεις πως ποτέ ένα θέμα ιστορικό δεν χάνει την αξία του όταν διαχειρίζεται ξεχωριστά και διαφορετικά από την πένα του κάθε λογοτέχνη.Έχοντας διαβάσει πολλά βιβλία για το ολοκαύτωμα θεωρώ πως είναι ένα από τα καλύτερα που έχω διαβάσει με πολλές διαφορετικές προεκτάσεις. Με ξεχωριστές και αληθινές διαστάσεις.
Σε μια έπαυλη στην Νέα Υόρκη ανακαλύπτονται έξι πτώματα που τα στοιχεία που συλλέγονται δείχνουν να αναπαριστούν πειράματα του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Μια Ψυχίατρος η Σόφι Γουάιλτ καλείται να διερευνήσει την υπόθεση σαν συνεργάτης της αστυνομίας. Σκοπός της να πλησιάσει έναν ηλικιωμένο πρώην ναζί, και να του πάρει πληροφορίες σε σχέση με τα όσα διαπράχθηκαν μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης την εποχή του Β Παγκοσμίου πολέμου. Με πολλά αφηγηματικά κόλπα, με πολλές και ξεχωριστές αναδρομές. Με μικρά κεφάλαια και συχνές παρεμβολές ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν συναντάμε τα γεγονότα κρίκους και τα πρόσωπα κλειδιά που ενώνουν το χθες και το σήμερα σε μια αλυσίδα ευθύνης και αφύπνισης. Σε μια αλυσίδα μνήμης και δοκιμής. Σε μια αλυσίδα που μετατρέπει το θύμα σε θύτη και τον θύτη σε θύμα με έναν τρόπο πότε αληθινό και πότε συμβολικό.
Η Συγγραφέας με μια δικιά της προσωπική λογοτεχνική σφραγίδα σπάζει τα όρια της πλοκής δημιουργώντας ήρωες μπαλαντέρ και συναισθήματα αμφιλεγόμενα που τα ορίζει η στιγμή και η διπλή όψη της ανθρώπινης ψυχής. Η μικρή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Μια κασετίνα ο στόχος, νοερή ή υπαρκτή, που κρύβει μέσα της μια φόρμουλα η οποία απειλεί να καταστρέψει την ανθρωπότητα. Μια ομάδα φαινομενικά ετερόκλιτων ανθρώπων που σχεδιάζουν με έναν ευφάνταστο τρόπο να εκδικηθούν; Να ξυπνήσουν και να φέρουν στον κόσμο μια ξεχωριστή δικαιοσύνη που δεν επιβλήθηκε ποτέ; Να εξαπατήσουν και να παρασύρουν μια ολόκληρη κοινωνία ή έναν ολόκληρο κόσμο βίαια μπροστά στον απέραντο και αμετάκλητο ρόλο της ευθύνης; Τα διχασμένα συναισθήματα και οι μισές αλήθειες που ενώνουν τα κομμάτια μέχρι το τέλος ενθουσιάζουν, παραπλανούν συμβολικά και καθηλώνουν με τον εξαιρετικά ανατρεπτικό και διδακτικό επίλογο τους.
Συνδετικός κρίκος ένας Εβραίος επιστήμονας που χρησιμοποιείται παραδόξως από τους Ναζί για ιατρικά πειράματα. Και οι δυο δίδυμες κόρες του που θα ζήσουν την φρίκη του Πολέμου και την κατάρα να έχεις ή να αποκτάς λόγω του Πολέμου διπλή υπόσταση: Να είσαι άνθρωπος ή κάτι άλλο.
Με έναν χείμαρρο στοχευμένης σκέψης και αφήγησης. Με έναν φρενήρη ρυθμό απόδοσης ευθυνών και καθορισμό και προσδιορισμό για το τι ήταν τελικά αυτό που οδήγησε στον όλεθρο του πολέμου και της απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής. Τοποθετώντας τα γεγονότα στην σωστή τους διάσταση. Με επίθετα μονολεκτικά. Με εκφράσεις μεστές που συνθέτουν ολοκληρωμένα συναισθήματα. Με εικόνες γεμάτες δράση εσωτερική. Kαι δράση που μπλέκει το αληθινό με το φανταστικό διογκώνοντας υπέρμετρα κάποια σημεία για να μας αναδείξει το μέγεθος της κτηνωδίας και το μέγεθος της αδράνειας ή της μη ανάληψης της ευθύνης στο τότε και στο τώρα. Για να εξαναγκάσει τον αναγνώστη να μπορέσει να βρεθεί εδώ στο τότε και εδώ στο σήμερα. Σαν μια αδιάρρηκτη εικονική αλυσίδα ανθρώπων που δεν έσπασε ποτέ και είναι έτοιμη να ξανά προκαλέσει το κακό και τον όλεθρο.
Για αυτό στηλιτεύει τους αποπολιτικοποιημένους και τους ανιστόρητους. Τους αποστασιοποιημένους παρατηρητές της ιστορίας που την πλάθουν και την σχηματίζουν με την δικιά τους απάθεια και αδράνεια ή της δίνουν πνοή ελπίδας με την απόλυτη και ολοκληρωτική διεκδίκηση της αλήθειας. Οι απαθείς παρατηρητές της ιστορίας γίνονται οι παρατηρητές του κακού που δεν τελειώνει ποτέ και απλά διαιωνίζεται με μικρές παύσεις. Οι παρατηρητές της ιστορίας όμως που με τις μικρές ή μεγάλες πράξεις τους, δεν εφησυχάζουν ποτέ και δεν σταματούν να πράττουν για μια καλύτερη κοινωνία και έναν καλύτερο κόσμο. Αυτοί γίνονται οι Θεματοφύλακες της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας και υπόστασης που δεν πρέπει ποτέ ξανά να υποστεί εξευτελισμό και αφανισμό. Γιατί ένα ολοκαύτωμα πάντα θα καραδοκεί αν ο κόσμος δεν βουτήξει στα λάθη της ιστορίας. Το αδιανόητο που εκμηδενίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και εξοβελίζει το κάθε συναίσθημα είναι ευάλωτο σε κάθε παραπλάνηση τότε, τώρα και πάντα.
Οι συγκλονιστικοί μονόλογοι της Χελένα χρωματισμενοι συνταρακτικά από την απόγνωση της ψυχής, από την φθορά του σώματος και την περιδίνηση του πνεύματος. Αποδίδουν με έναν επιτακτικά βίαιο τρόπο όλο το νόημα των πράξεων, των σκέψεων και των αντιδράσεων. Αυτών που έγιναν και αυτών που δεν έγιναν. Δίνει μια διαφυλετική αξία στην ζωή και στο πνεύμα των ανθρώπων. Μεταβιβάζει μεταφορικά την αρτιμέλεια ή μη του σώματος και του πνεύματος σε αυτούς που την έχουν εκ γενετής και σε αυτούς που την αποκτούν επίκτητη από την ψυχασθένεια της επιβολής ανθρώπου σε άνθρωπο.
Μέσα από τους ήρωες της η Θάλεια Κουνούνη περνάει την επιτακτική ανάγκη όχι μόνο της συλλογικής μνήμης αλλά την ανάγκη της ολοκληρωτικής απόσβεσης του φιλετικού μίσους του ρατσισμού και της υπονόμευσης της ανθρώπινης υπόστασης με τον διαχωρισμό των φυλών, των θρησκειών, του χρώματος και του αίματος. Μέσα από μικρές στιγμές και έντονες περιγραφές. Ένα και μόνο στοιχείο των ηρώων αρκεί για να περιγράψει ένα σύμβολο ή μια αξία. Το γέλιο ή το κλάμα της Χελένα. Το πρέπει και το θέλω της. Η Ευφυΐα της Ραχήλ που γίνεται ευχή και κατάρα. Η δυναμικότητα της Άιλι που την απελευθερώνει, αλλά και την εγκλωβίζει, Η επιστήμη του Θίοντορ που γίνεται ο δίαυλος ανάμεσα στο θεμιτό και στο αθέμιτο. Στο κυρίαρχο καλό και στο κυρίαρχο κακό. Ο έρωτας του Φρίντριχ που ζωντανεύει, πεθαίνει και ανασταίνεται μέσα σε έναν πόλεμο συμβιβασμών, αλλά και επανάστασης αξιών.
Με φανερές και υπόγειες προπαγάνδες, αυτές που ελέγχουν πάντα το μυαλό των ανθρώπων στην πορεία προς το θεμιτό ή το αθέμιτο έγκλημα απέναντι στην ανθρωπότητα η συγγραφέας ενώνει συγκλονιστικά το χθες με το σήμερα. Με εικονικές αλήθειες και παγίδες σε ένα σκηνικό που αλλάζει συνεχώς μορφή αναπλάθοντας την αλήθεια. Μέσα από ένα ύπουλο σχέδιο προσποίησης και χειραγώγησης με πιστές αναπαραστάσεις και πιστές μιμήσεις. Σε ένα παιχνίδι του μυαλού που αντιστρέφει τους όρους για να μας αποδείξει πως πολύ εύκολα μπορεί κάποιος σε ένα παιχνίδι υπεροχής ή εκδίκησης να γίνει από θύμα θύτης αρπάζοντας την ευκαιρία να μιλήσει για όλα αυτά που τόσα χρόνια αποτελούν μνήμες και εικόνες ενός εφιάλτη.
Βασικό στοιχείο του βιβλίου η ηθική, που έρχεται στην επιφάνεια σε κάθε σημείο της εξιστόρησης με τα σωστά και τα λάθη της. Οι ήρωες παλεύουν να φέρουν σε ισορροπία το επιβαλλόμενο καθήκον με την ηθική τους υποχρέωση να νικήσουν τα εμπόδια και να προσφέρουν στις επόμενες γενιές έναν καλύτερο κόσμο. Και η ηθική τους άλλοτε εξαγοράζεται και άλλοτε υπερέχει έναντι κάθε κινδύνου και κάθε φόβου. Σε μια αντίστοιχη προσομοίωση ο αναγνώστης μπαίνει στην ίδια θέση. Είναι ικανές οι σημερινές και οι αυριανές γενιές να εμποδίσουν μια φρικτή επανάληψη του χθες; Για αυτό η συγγραφέας παίζει με τις λέξεις, παίζει με τις αισθήσεις. Παίζει με το μυαλό του αναγνώστη. Παίζει με τις ενοχές και τις ευθύνες. Που άλλοτε τις αναλαμβάνει και άλλοτε τις μεταθέτει. Για να μας εξαναγκάσει να πάρουμε το μερίδιο που μας αναλογεί. Να φυλάξουμε την μνήμη και να διατηρήσουμε πάνω από κάθε τι το δικαίωμα του καθένα μας να ορίζει τον εαυτό του.
"Στο Άουσβιτς δεν υπήρχε χώρος για συναισθήματα. Ακόμα και τα αισθήματα μας εκπαιδευτήκαμε να τα εξαφανίσουμε. Τα αισθήματα οδηγούσαν σε συναισθήματα που σε εκείνο το μέρος μπορούσαν να σε σκοτώσουν επιτόπου. Εξευτελισμός, απελπισία ίσον θάνατος. Θυμός, λύπη, αβάσταχτη δυστυχία ίσον θάνατος. Γλυκιά ανάμνηση; Πίκρα; Πεινασμένη ελπίδα; Ίσον θάνατος. "
"Όποιος επιβιώνει σε αυτό το στρατόπεδο, δεν βλέπει, δεν ακούει, συνειδητά, δεν γνωρίζει. Υπακούει και δεν βλέπει. Υπακούει και δεν ακούει. Υπακούει και εκτελεί. Αν είναι να πεθάνεις γιατί να δεις; Γιατί να ακούσεις;"
Η αναφορά στις φαρμακευτικές που είχαν συμμετοχή στα πειράματα των Ναζί και η απρόσκοπτη συνέχιση της λειτουργίας τους και μετά το τέλος του Πολέμου εώς και σήμερα. Όπως και η αναφορά σε αυτούς τους εγκληματίες πολέμου που είτε φυγαδεύτηκαν ή παρέμειναν να ζουν στην σκιά της ανωνυμίας τους ακόμα και μέχρι σήμερα. Μας δείχνει πολύ καθαρά πως η σπίθα υπήρχε και πάντα θα υπάρχει όσο υπάρχει είτε η ανάγκη για κέρδος είτε η ανάγκη για αρρωστημένη επιβολή.
Μια κατάθεση ψυχής μέσα από μια ομολογία-απολογία. Μέσα από μια καταπληκτική καταγραφή ουσιωδών αξιών. Μέσα από τα υπαρκτά ή τεχνητά διλήμματα. Με σκοπό να μας κρατήσει για πάντα στο άρμα της των πανανθρώπινων ιδεωδών και την ανάγκη να μην ξαναζήσουμε ποτέ το χθες. Ένα βιβλίο ύμνος στην Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια. Ένα Βιβλίο κόσμημα για την κάθε Βιβλιοθήκη. Που θα πρέπει να διαβάζεται ξανά και ξανά σε τακτά χρονικά διαστήματα για να μην χαθεί ποτέ η μνήμη και η ευθύνη.
Το Βιβλίο κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΙΒΑΝΗ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου