Η Κριτική μου για το " Όλο το Φως που δεν μπορούμε να δούμε " Άντονυ Ντορ

Γράφει η Γεωργία Ρετετάκου

Με δυο παράλληλες ιστορίες αυτή της Μαρί Λορ Λεμπλάν, ενός τυφλού κοριτσιού από την Γαλλία. Και αυτή του Βέρνερ Πφέννιχ ενός ορφανού αγοριού από την Γερμανία μαθαίνουμε με έναν εξαιρετικά διαφορετικό τρόπο το φως και το σκοτάδι του πολέμου. Το φως και το σκοτάδι της Ψυχής των ανθρώπων.

Η Μαρί Λορ έχει μάθει να ζεί στο σκοτάδι απο πολύ μικρή ηλικία, ζει με τον πατέρα της ο οποίος είναι κλειθροποιός στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Μαθαίνει να ζει και να κινείται μέσα στην γειτονία που κατοικεί απομνημονεύοντας την διαδρομή που βασίζεται σε μια μακέτα που έχει κατασκευάσει ο πατέρας της και αποτελεί πανομοιότυπη απομίμηση και της παραμικρής λεπτομέρειας της γειτονίας. Ψηλαφώντας και απομνημονεύοντας τις λεπτομέρειες μπορεί να βαδίζει μέσα στα στενά σαν ένας φυσιολογικός άνθρωπος. Να εξερευνά, να φαντάζεται και να ονειρεύεται.  Όταν όμως οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Παρίσι πατέρας και κόρη αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να καταφύγουν στο Σαιν Μαλό στις ακτές της Βρετάνης. Ο πατέρας της Μαρί Λορ κρύβει στις αποσκευές του ένα αντικείμενο που μπορεί να είναι πολύτιμο. Μπορεί όμως να είναι και επικίνδυνο ή μπορεί τελικά να μην έχει καμία απολύτως αξία. Παράλληλα με τον Όλεθρο του πολέμου έχουν να αντιμετωπίσουν και τον κίνδυνο του εντοπισμού τους από αυτούς που αναζητούν διακαώς το μυστήριο αντικείμενο.

Στο Σαιν Μαλό, θα εγκατασταθούν στο σπίτι ενός θείου τους του Ετιέν. Ενός άντρα που κρύβει μέσα του πολύ μυστήριο, πολύ πόνο και πολύ φόβο. Αποτελεί όμως χωρίς αυτός να το ξέρει τον συνδετικό κρίκο της ιστορίας μας. Αλλά και η δύναμη που κρύβει μέσα του τελικά θα δώσει το μήνυμα της ελπίδας. Το μήνυμα της ελευθερίας και της αντίστασης που δεν έρχεται μέσα από τα όπλα αλλά μέσα από τον λόγο που περνάει μυστικά και αόρατα μέσα από ραδιοσυχνότητες και τα ραδιοκύματα.

Ο Βέρνερ Πφέννιχ ζει σε μια πόλη της Γερμανίας. Είναι ορφανός και μεγαλώνει με την μικρότερη αδερφή του την Γιούτα. Προορίζεται να δουλέψει στο ίδιο ανθρακωρυχείο στο οποίο είχε χάσει την ζωή του ο πατέρας του, αλλά ένα τυχαίο γεγονός θα του αλλάξει εντελώς τα βήματα και τελικά την πορεία του. Όταν βρει πεταμένο ένα ραδιόφωνο θα θελήσει να το επισκευάσει. Η επιμονή του και η ευρηματικότητα του, θα αναδείξει το ταλέντο του, την ευστροφία του, αλλά και τις δεξιότητες του επάνω στην μηχανική. Θα κερδίσει μια υποτροφία στην στρατιωτική ακαδημία την οποία και θα αρπάξει σαν σανίδα σωτηρίας. Η πορεία του όμως μέσα σε αυτή την ακαδημία θα δοκιμάσει οριακά τις αντοχές του και τα ανθρώπινα συναισθήματα του. Ένα καθεστώς βίας και απόλυτης πειθαρχίας. Μια ατμόσφαιρα άκρατου ανταγωνισμού και ισοπεδωτικής επικράτησης. Όλο το φάσμα της επιβολής επάνω στην ανθρώπινη προσωπικότητα και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια από το Γ Ράιχ περνάει μπροστά μας με δυνατές και παραστατικές εικόνες και πολλούς συμβολισμούς.

Ένα εξαιρετικό σημείο σε όλο το βιβλίο είναι τα γράμματα που στέλνει ή τα γράμματα που λαμβάνει ο Βέρνερ και φανερώνουν την εξέλιξη της επιβαλλόμενης λογοκρισίας. Οι λίγες σβησμένες λέξεις επάνω στο χαρτί της αλληλογραφίας που όσο προχωράει ο πόλεμος αυτές οι σβησμένες λέξεις αποτελούν την πλειονότητα του κειμένου.  Όλο το φως που δεν μπορούμε να δούμε χαμένο μέσα στο σβησμένο κείμενο. Μέσα στην καρδιά εκείνων που αναγκάζονται στο βωμό του καθήκοντος να κάνουν πράγματα που μισούν και απεχθάνονται.

Μια μέρα λίγες μόνο στιγμές η Μαρί Λορ και ο Βέρνερ Πφέννιχ θα συναντηθούν στα χαλάσματα του βομβαρδισμένου σπιτιού που ζεί η Μαρί Λορ. Λίγες μόνο στιγμές και λίγες μόνο λέξεις είναι ικανές να τους αλλάξουν την πορεία τους και να καθορίσουν ολοκληρωτικά την ψυχοσύνθεση τους.  Να ορίσουν με τρόπο τελεσίδικο το παραπέρα της ζωής τους. Λίγης ή ελάχιστης ζωής δεν έχει σημασία. Εκείνες οι στιγμές και ο απόηχος τους είναι το συγκλονιστικό επισφράγισμα μιας ιστορίας που αναβλύζει Φως, ελπίδα και μια απίστευτη δύναμη της ανθρώπινης αντίστασης απέναντι στον Πόλεμο. Μπορεί ένας πόλεμος να βγάλει απο μέσα μας φως αντί για σκοτάδι; Και όμως μπορεί. Όταν ο άνθρωπος επάνω στην απόγνωση και τον φόβο ψάξει καλά μέσα του θα διαπιστώσει τα τεράστια αποθέματα των αντοχών του και την τεράστια δύναμη της θέλησης του. Δεν έχει σημασία αν είναι τυφλός, δεν έχει σημασία αν είναι κουτσός ή εντελώς ανάπηρος. Η ανάσα που βγαίνει μέσα από κάθε σώμα είναι η απόδειξη της δύναμης του. η γενναιότητα της ύπαρξης του, ή η απλή και φυσιολογική πορεία της ζωής του.

«Όταν έχασα το φως μου, Βέρνερ, οι άλλοι είπαν ότι ήμουν γενναία. Όταν έφυγε ο πατέρας μου, οι άλλοι είπαν ότι ήμουν γενναία. Αλλά δεν ήταν γενναιότητα. Δεν έχω άλλη επιλογή. Ξυπνάω και ζω τη ζωή μου. Κι εσύ το ίδιο δεν κάνεις;»
«Όχι, πολλά χρόνια τώρα» της αποκρίνεται. «Αλλά σήμερα, σήμερα ίσως». Σελ. 562

Χωρίς πολεμικές σκηνές, χωρίς βαρύγδουπες αναφορές σε πείνα και δυστυχία. Χωρίς την έντονη φρίκη του Πολέμου. Και όμως αυτό το βιβλίο κατορθώνει να αγγίξει με τρόπο καίριο, σημαντικό και εμφατικό το πώς μετάλλαξε τις ζωές ο πόλεμος και η συναισθηματική καταπίεση. Ο εξαναγκασμός σε μια ζωή όπου η ειρήνη δεν έχει καμία θέση.

 Φόρος τιμής στις μικρές και αόρατες πράξεις αντίστασης που έδωσαν μια πνοή ελευθερίας όχι μόνο στους νικητές του πολέμου αλλά και στους ηττημένους. Δυο παιδιά που μεγάλωσαν είτε στο φυσικό σκοτάδι της ανίατης τύφλωσης είτε στο αναγκαστικό σκοτάδι της βίας και της ανάγκης με τις πράξεις τους αλλάζουν και τον περίγυρο τους αλλά και κάθε αναγνώστη που θα διαβάσει μέσα στην ψυχή τους.