Με αφορμή το βιβλίο "Γινάτι. Ο Σοφός της Λίμνης " Είχαμε μια πολύ όμορφη κουβέντα με τον συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο.
1. Όταν γράφετε μια ιστορία έχετε φτιάξει ένα πλάνο με τα βασικά χαρακτηριστικά των
ηρώων σας. Και φυσικά τον δρόμο που θα ακολουθήσουν μέσα στο μυθιστόρημα. Έχει
τύχει ποτέ κάποιος ήρωας να αυτονομηθεί, αλλάζοντας μέσα σας κάποιο κομμάτι από
στοιχεία του χαρακτήρα του ή κάποια κατεύθυνση της ίδιας της πλοκής του
μυθιστορήματος, κατά την διάρκεια της συγγραφής του;
Από ό,τι σχεδιάζω αλλάζει κατά την πορεία της γραφής το ενενήντα τοις εκατό. Αυτή είναι η
μαγεία για τον συγγραφέα, να αγωνιά και ο ίδιος τι θα συμβεί παρακάτω. Περίπου το ίδιο ισχύει
και ειδικότερα για τους ήρωες. Όσα χαρακτηριστικά και να τους προσδώσω σε ένα αρχικό
σχεδίασμα, ανατρέπονται στη συνέχεια. Οι ήρωες κτίζονται παράλληλα με το πώς εξελίσσεται η
μυθοπλασία, διεκδικούν την αυτονομία τους, διαφωνούν μαζί μου και εξανίστανται όταν τους
οδηγώ σε μονοπάτια και σε ενέργειες που κατά τη γνώμη τους δεν τους πρέπει, ανταλλάσσουμε
επιχειρήματα, τσακωνόμαστε, θέλουν να αποφύγουν την τιμωρία που συνεπάγονται οι πράξεις
τους και πόσα άλλα. Ωστόσο δεν τους κάνω πάντα τα χατίρια. Το σημαντικό είναι να μπορείς να
τους ακούς.
2. Έχετε ταυτιστεί ποτέ με κάποιον ήρωα βιβλίου σας; Και αν ναι με ποιόν; Συνήθως οι
ήρωες σας κουβαλούν δικά σας βιωματικά στοιχεία;
Όταν γράφω υποδύομαι ρόλους. Γίνομαι ο άντρας και η γυναίκα, ο μισητός και ο απεχθής
χαρακτήρας, ο ανθρωπιστής και ο εγκληματίας, το παιδί και ο γέρος και ούτω καθεξής. Θέλω να
πω ότι κατά τη διαδικασία της γραφής ταυτίζομαι με όλους. Οδυνηρό και συνάμα
αυτοκαταστροφικό. Όμως καταφέρνω σε περιόδους πρόσκαιρης ανακωχής να κτίσω ένα ήρωα ο
οποίος, ακόμη και κόντρα στους κανόνες που διέπουν το μυθιστόρημα, μεταφέρει τη δική μου
κοσμοαντίληψη. Στο «Ιμαρέτ» ο παππούς Ισμαήλ, στο «Άγιοι και δαίμονες» ο Μποκρουζέ, στο
«σέρρα» ο Φεϊζέλ Κιουλκάν και εν μέρει ο Γαληνός, στο «γινάτι» ο σιορ Δονάτος, ενώ και σε όλα
τα υπόλοιπα υπάρχουν αντίστοιχοι ήρωες με μικρότερο ρόλο. Ο παππούς Ισμαήλ με έχει
στιγματίσει και θέλω να του μοιάσω· στη στωικότητά του. Δεν τα καταφέρνω, ίσως γιατί ακόμη δε
γέρασα ή είμαι ένας έφηβος γέρος. Όσον αφορά τα δικά μου βιωματικά στοιχεία εισχωρούν στη
μυθιστορία και στα χαρακτηριστικά των ηρώων μου ως ψήγματα μέσα από μια υπολανθάνουσα
διεργασία, αν συνυπολογίσει κανείς ότι και τα κάθε λογής αναγνώσματα μετατρέπονται σε βίωμά
μας. Εννοώ ότι αποφεύγω να τους προσδίδω στοιχεία του χαρακτήρα μου συνειδητά. Σε κάθε
περίπτωση και αυτοί που έχουν κάτι από εμένα με ξεπερνούν είτε κινούνται προς τον δρόμο της
αρετής είτε προς τον δρόμο της κακίας. Ζήλεψα, για παράδειγμα, τον Ανθία από το «Άγιοι και
δαίμονες», αλλά μπροστά του λογίζομαι νήπιο.
3. Μας έχετε προσφέρει εξαιρετικά Ιστορικά μυθιστορήματα. Ποιο θεωρείτε πως είναι το
μυστικό ενός ισορροπημένου ιστορικού μυθιστορήματος; Πως διαχειρίζεστε την
ποσότητα των ιστορικών στοιχείων απέναντι στην μυθιστορηματική πλοκή;
Σας ευχαριστώ πολύ για την αποτίμησή σας! Μακάρι να υπήρχαν μυστικά και να μπορούσα να τα
μεταλαμπαδεύσω σε νέους συγγραφείς. Όλα υπακούν σε μια εσωτερική φωνή η οποία είναι
δυσερμήνευτη. Εκείνη διαμορφώνει την αρμονία μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματολογικών
στοιχείων, εκείνη ζυμώνει τη γλώσσα, εκείνη φαντάζεται και επινοεί την πλοκή, εκείνη παίρνει
τους ήρωες σαν μικρά παιδιά από το χέρι μέχρι να αυτονομηθούν, εκείνη χαράζει τον δρόμο,
εκείνη ρίχνει στο χαρμάνι τις απαραίτητες αναλογίες. Βεβαίως έρχεται και η εμπειρία ως αρωγός.
Όμως, σκεφτείτε, πώς όταν έγραψα το «Ιμαρέτ» ήμουν τελείως άπειρος.
4. Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει όταν ξεκινάτε την συγγραφή ενός μυθιστορήματος;
Όλα με φοβίζουν και όλα αποτελούν πρόκληση και πρόσκληση ν’ αρχίσω τη νέα μάχη.
Αισθάνομαι πάντοτε ότι μπαίνω σε απάτητη ζούγκλα. Πλέον με φοβίζει και η μη επανάληψη με
ό,τι ήδη έχω γράψει.
5. Στο μυθιστόρημα σας " Γινάτι ο Σοφός της Λίμνης " κεντρικό και καθοριστικό ρόλο στις
εξελίξεις παίζει το γινάτι απέναντι σε όλες της ανθρώπινες δραστηριότητες και σκέψεις.
Κυρίως όμως Γινάτι και Έρωτας βρίσκονται σε μια διαρκή κόντρα. Για ποιον λόγο βάλατε
αυτά τα δυο χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης σε αυτή την αντιφατική κόντρα;
Χωράει στον Έρωτα το Γινάτι;
Μιλώ και για το καλό γινάτι, το οποίο μας ωθεί να δημιουργήσουμε, να παλέψουμε, να
σηκώσουμε ξανά το κεφάλι ύστερα από τις γροθιές που μοιραία μας επιφυλάσσει η ζωή. Όμως
και ο έρωτας γινάτι είναι ή το εμπεριέχει στις ποικίλες εκφάνσεις του. Όταν θες να κατακτήσεις το
άλλο πρόσωπο το διεκδικείς, πασχίζεις, φλερτάρεις, σε διακατέχει το καλό γινάτι. Γινάτι είναι και η
ζήλια, κακό γινάτι. Ο χωρισμός, ως απότοκο μιας ερωτικής σχέσης, γεννά πολλών λογιών γινάτια. Κακό γινάτι είναι και να θέλεις να είσαι κτητικός σε μια ερωτική σχέση, να έχεις το πάνω
χέρι. Μπλέκονται οι άσχημες πλευρές του χαρακτήρα μας με το αγνό συναίσθημα και το
λασπώνουν. Συνεπώς καθόλου αντιφατική δεν είναι αυτή η σχέση γινάτι και έρωτα κι ας φαντάζει
ως τέτοια.
6. Οι αναγνώστες λένε πως ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα που σας κάνει ξεχωριστό
είναι οι απίστευτα γεμάτοι χαρακτήρες που ενσαρκώνουν οι ήρωες των βιβλίων σας. Θα
πρόσθετα πως ο κάθε ήρωας στα βιβλία σας συμβολίζει μια εποχή. Όταν σκιαγραφείτε
λοιπόν έναν ήρωα ποια είναι εκείνα τα σημεία στα οποία στέκεστε για να φωτίσετε ή να
σκιάσετε τους ήρωες σας; Και κυρίως ποιος θέλετε να είναι ο πραγματικός συμβολισμός
των ηρώων σας;
Πασχίζω να τους κάμω αληθινούς, να συμβαδίζουν με την εποχής τους και συγχρόνως να
στέλνουν μηνύματα στο σήμερα. Γιατί τα της ψυχής δεν έχουν αλλάξει μέσα στην πορεία του
χρόνου. Ζω μαζί τους, γελάω, κλαίω, θυμώνω, αγανακτώ, τους συμπονώ ή τους αποστρέφομαι,
πάσχουμε μαζί. Είναι η αλήθεια τους και η αλήθεια μου. Όλοι είμαστε φωτοσκότεινοι ή, όπως λέω
στο νέο μου μυθιστόρημα «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα», είμαστε μείγμα αγιοσύνης και αμαρτίας
και μας ξεχωρίζει ο ευγενής σκοπός. Αυτός είναι ο συμβολισμός μου, να δούμε τον ευγενή
σκοπό, είτε πρόκειται για τις προσωπικές μας σχέσεις είτε για τα δημόσια πράγματα. Βεβαίως
κάθε φορά οι ήρωές μου επιφορτίζονται και με επιμέρους συμβολισμούς, ενίοτε δυσεξήγητους.
Πάντως ως κορυφαίο ξεχωρίζω την ανθρωπιά.
7. "Γινάτι " ο κεντρικός τίτλος με την ακολουθία υπότιτλου "Ο σοφός της Λίμνης". Το σύνολο
τίτλου και υπότιτλου, μοιάζει με μια αντιπαράθεση λέξεων. Με ποια λογική επιλέχθηκε ο
συγκεκριμένος τίτλος;
Ο σοφός της λίμνης είναι αυτός που μπορεί να αναλύσει τα λογής λογής γινάτια που
διαφεντεύουν τη ζωή μας και πολύ συχνά την καταδυναστεύουν. Τόσο απλά και τόσο σύνθετα
γεννήθηκε ο τίτλος.
8. Η Χαβαή τι αντιπροσωπεύει για την εποχή της και το φύλο της;
Κάθε γυναίκα εκείνης της εποχής, και όχι μόνο, που ζει σε ένα καταπιεστικό περιβάλλον, όμως
συγχρόνως έχει τη δύναμη να αντιταχθεί και ν’ ακολουθήσει τα δικά της θέλω και όνειρα.
9. Πιστεύετε πως στο "Γινάτι Ο σοφός της Λίμνης" οι αναγνώστες έχουν κάποιον
παρεξηγημένο ήρωα; Κάποιον που ίσως έχει περάσει αδιάφορα από το μυαλό τους;
Εσείς σε ποιον ήρωα από αυτό το βιβλίο θα θέλατε να εστιάσουμε λίγο περισσότερο;
Ο συγγραφέας γράφει ένα βιβλίο και στη συνέχεια γεννιούνται τόσα όσοι και οι αναγνώστες του.
Κάποιοι αναγνώστες ήθελαν μεγαλύτερο ρόλο στην Κήκω, την τραγική μορφή της μάνας του
Ζώτου. Τους απαντούσα ότι της παραχώρησα σε έκταση κειμένου τον ρόλο ακριβώς που είχαν οι
γυναίκες της Ηπείρου και όλων των ορεινών περιοχών της Ελλάδας εκείνης της εποχής.
Κοντολογίς έζησαν ζωή με κλειστά μάτια, όπως έχει πει μια γερόντισσα Ηπειρώτισσα προ ετών.
Να ένας δυσεξήγητος συμβολισμός. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορώ να υποδείξω σε κανέναν
πού να εστιάσει περισσότερο.
10. Σε όλα τα βιβλία σας χρησιμοποιείτε την τοπική διάλεκτο της περιοχής που εκτυλίσσεται
η υπόθεση των μυθιστορημάτων σας, ακολουθώντας ευλαβικά ακόμα και τα πιο ιδιαίτερα
ιδιώματα της ντοπιολαλιάς. Πως το καταφέρνετε αυτό; Πως αντλείτε τον τρόπο χειρισμού
της τοπικής γλώσσας σε κάθε βιβλίο σας;
Στην πραγματικότητα αυτό δε συμβαίνει. Πρόκειται για λογοτεχνική γλώσσα, η οποία εντέχνως
χρησιμοποιεί εδώ κι εκεί λέξεις της ντοπιολαλιάς με στόχο να πειστεί ο αναγνώστης ότι ζει στην
εκάστοτε εποχή. Το πώς γίνεται, έχει να κάνει με την εσωτερική φωνή που ανέφερα
προηγουμένως. Βεβαίως διενεργώ εμβριθή έρευνα, ενώ έχω χαραγμένη μέσα μου τη μαγιά, τη
ρωμαίικη γλώσσα του 1800 και του 1900 παιδιόθεν. Εκεί πάνω κτίζονται όλα. Είναι η προίκα της
γιαγιάς μου, του παππού μου, της μάνας μου και του πατέρα μου, μα και όσων ανθρώπων του
τόπου μου στα ορεινά της Άρτας γνώρισα μέχρι τα δεκαοχτώ μου χρόνια.
11. Ποια είναι η σχέση σας με τα social media; Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί στο
Facebook πολλά Group που ασχολούνται με το βιβλίο και την προώθηση του. Άλλοι
πιστεύουν πως αυτό έχει βοηθήσει ουσιαστικά τον χώρο του βιβλίου. Και άλλοι
αποτρεπτικά. Ποια είναι η δικιά σας γνώμη;
Το Facebook πρόκειται για την αλληλογραφία της εποχής, αλλά με πολύ περισσότερους κινδύνους και παγίδες. Όποιος ασχολείται στο διαδίκτυο με το βιβλίο κάνει καλό. Αυτό είναι
ξεκάθαρο για μένα. Είναι το αντίπαλο δέος απέναντι στην αισθητική ευτέλεια που κυριαρχεί. Να
σωπάσουν, δηλαδή, προτείνουν οι επικριτές; Να παραδοθεί αυτό το σύγχρονο μέσο επικοινωνίας
απολύτως στο ασήμαντο; Να απουσιάζει το βιβλίο; Δε συμφωνώ. Πέραν αυτού, τα βιβλία και οι
συγγραφείς απευθύνονται στον κόσμο, στους αναγνώστες. Γι’ αυτό γράφονται τα βιβλία. Αλλιώς
θα τα αφήναμε στο συρτάρι μας. Κι αφού ο κόσμος ενημερώνετε και από το διαδίκτυο, το βιβλίο
δεν μπορεί να μείνει εκτός.
12. Η συγγραφή διδάσκεται ή είναι έμφυτη και απλά περιμένει την στιγμή να εκδηλωθεί το
πρώτο ερέθισμα για να παρακινήσει τον επίδοξο συγγραφέα να ξεκινήσει την συγγραφή;
Διδάσκονται κάποια μυστικά της γραφής. Εάν δε διαθέτει κανείς το ταλέντο, το οποίο βεβαίως
εκπαιδεύεται και καλλιεργείται, δε θα μάθει να γράφει παρακολουθώντας μαθήματα δημιουργικής
γραφής. Η δουλειά, η εμπειρία, οι γνώσεις, τα βιώματα όλα βοηθούν, αλλά να μη λείπει το
προζύμι.
13. Έχετε ψάξει ποτέ στατιστικά ποιο είναι το αναγνωστικό σας κοινό; Άντρες ή Γυναίκες; Οι
Γυναίκες διαβάζουν στατιστικά πολύ περισσότερο από τους άντρες. Έχετε μια αίσθηση,
για ποιον λόγο οι άντρες δεν διαβάζουν λογοτεχνία;
Μου έκαναν αυτή την ερώτηση πριν από 4-5 χρόνια αναγνώστες στη Θεσσαλονίκη. Απάντησα
πως εκτιμώ ότι διαβάζουν τα βιβλία μου σαράντα τοις εκατό άντρες και εξήντα τοις εκατό
γυναίκες. Από τη μεριά τους είχαν την ίδια άποψη. Οι άντρες στην Ελλάδα στρέφονται κυρίως στο
ιστορικό μυθιστόρημα. Το γιατί δε διαβάζουν γενικότερα, χρήζει τεράστιας ανάλυσης. Θαρρώ ότι
είναι πιο επιρρεπείς σε άλλου είδους «σειρήνες».
14. Θα ήταν εφικτό κάποια στιγμή να μπορεί να διδαχθεί η Ιστορία στα σχολεία σε μεγάλο
βαθμό μέσα από την Λογοτεχνία; Θα θέλατε να μας πείτε τις σκέψεις επάνω στο τρίπτυχο
Παιδεία - Ιστορία -Λογοτεχνία.
Στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη το 1800 υπήρχε μάθημα Κοινωνικής
Ιστορίας. Περίπου το ίδιο προσφέρει το καλό ιστορικό μυθιστόρημα. Αυτό, δηλαδή, που κτίζει τη
μυθοπλασία του πάνω σε ακριβές ιστορικό και πραγματολογικό υπόστρωμα και μπορεί να
λειτουργήσει ως πηγή μετάδοσης γνώσεων. Ήδη αρκετοί πεφωτισμένοι εκπαιδευτικοί εντάσσουν
στη διδασκαλία, εκτός προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας, κείμενα από καλά ιστορικά
μυθιστορήματα. Θεωρώ μέγα λάθος ότι αυτό δε γίνεται επίσημα. Οι μαθητές πρέπει και έχουν
ανάγκη να ζήσουν παραστατικά την Ιστορία, όπως ο αναγνώστης ένα βιβλίο, και έτσι να
αγαπήσουν τον τόπο τους, την πατρίδα τους, τους προγόνους τους, τις ρίζες τους. Γιατί δίχως
ρίζες θα παραδέρνουν και θα σύρονται στην Ιστορία και στον πολιτισμό που άλλοι φτιάχνουν για
μας. Και μόνο μέσα από τη γλώσσα ενός καλού ιστορικού μυθιστορήματος, η οποία εμπεριέχει
την Ιστορία, τον πολιτισμό μας και την παράδοσή μας, θα σταματήσουν να διακόπτονται τα
μηνύματα που έρχονται από τα πανάρχαια χρόνια και συνδέουν με τόσους κώδικες τον
ελληνισμό. Ας το στοχαστούν οι αρμόδιοι.
15. Ποιο είναι το πολυτιμότερο δώρο που έχετε πάρει ως τώρα από την συγγραφή;
Χωρίς καμιά αμφιβολία η αγάπη και η φιλία των αναγνωστών. Νιώθουν και νιώθω φίλος με
πάμπολλους κι ας μην έχουμε βρεθεί ποτέ από κοντά. Αυτός είναι ο μέγας πλούτος μου και το
αντίδωρο των κόπων μου. Όταν στην Ήπειρο με αποκαλούν: «Ο δικός μας Γιάννης» ή όταν οι
Πόντιοι με προσφωνούν «Ρίζα μ’» τι άλλο να θεωρήσω πιο πολύτιμο; Ή όταν ήρθε προ 2-3 ετών
μια κυρία εβδομήντα πέντε χρόνων και μου αποκάλυψε ότι δεν είχε διαβάσει στη ζωή της κανένα
βιβλίο μέχρι που διάβασε το «Ιμαρέτ» και έκτοτε διάβασε όλα τα βιβλία μου;
16. Σε λίγες ημέρες κυκλοφορεί το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο "Ἐρᾶν: Βυζαντινά αμαρτήματα".
Θέλετε να μας πείτε για το τι πρέπει να περιμένει το αναγνωστικό κοινό από αυτό το
βιβλίο;
Έναν πολύ διαφορετικό μα και αναγνωρίσιμο από το ύφος του Καλπούζο. Η αποτίμηση ανήκει
στους αναγνώστες και την αναμένω με αγωνία. Όπως και τη δική σας, κυρία Ρετετάκου, η οποία
ελπίζω να είναι ανάλογη ή και καλύτερη από το «γινάτι».
Βιογραφικό:
Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές, στίχους σε 80 τραγούδια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Με την ποιητική συλλογή Έρωτας νυν και αεί ήταν υποψήφιος στη βραχεία λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2008, ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) για το μυθιστόρημά του ΙΜΑΡΕΤ. Η παραλογή «Ο λύκος», που εμπεριέχεται στη συλλογή διηγημάτων ΚΑΠΟΙΟΙ ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΝ ΠΟΤΕ, βραβεύτηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος «Γιώργος Σεφέρης» του Πανεπιστημίου του Παλέρμο.
Ο Γιάννης Καλπούζος την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου στις 19:00 θα βρίσκεται στο αμφιθέατρο του Δήμου Κορωπίου (Λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου 47, Κορωπί). Για την παρουσίαση του Βιβλίου του Γινάτι ο σοφός της λίμνης.
Το Βιβλίο Κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Η άποψη μου για το Βιβλίο Γινάτι ο σοφός της Λίμνης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου