Γράφει η Γεωργία Ρετετάκου
"Τίναξε το κεφάλι της και σήκωσε το βλέμμα στον καταγάλανο ουρανό για να διώξει τις σκέψεις και τις εικόνες που βομβάρδισαν ξαφνικά το μυαλό της. Απώλεια, εξαπάτηση, προδοσία, απελπισία...,σήψη, φωτιά και θάνατος...Παράνοια και παραίτηση...Κραυγές και θρήνοι...Φοβόταν αυτή την αναγκαστική απομόνωση, αυτόν τον σκληρό διωγμό από τον κόσμο που γνώριζε, από τον κόσμο που μέχρι εχθές ήταν δικός της. Φοβόταν και αυτό το νησί που σε κάποιους θύμιζε παράδεισο, όμως όλοι ήξεραν πως κάποτε αντιπροσώπευε για τους Βενετσιάνους μια πραγματική κόλαση."
Ακούγοντας τον θόρυβο της μηχανής που έπαιρνε μπροστά. κοίταξε έναν έναν τους επιβάτες αυτής της μεγάλης βάρκας. Πρόσωπα ανοίκεια, αλλοιωμένα από την θλίψη ή τον παραλογισμό. Άνθρωποι κακοντυμένοι ή ρακένδυτοι, απομονωμένοι από καιρό σε έναν δικό τους κόσμο. Ο γέρος που έπνιγε φοβισμένα τα βογγητά του, η ηλικιωμένη με τις γυμνές μασέλες και τις άρρυθμες μυϊκές συσπάσεις στο πρόσωπο, ο νεαρός με τα γουρλωμένα μάτια που κοιτούσαν χωρίς να βλέπουν τίποτα.
Η ιστορία ξεκινά μέσα σε μια βάρκα που μεταφέρει νέους τρόφιμους στο ψυχιατρικό άσυλο της Ποβέλια σε ένα από τα νησιά της Βενετίας. Ένα νησί που μοιάζει παραδεισένιο, αλλά έχει συνδέσει το όνομα του με μαύρες στιγμές της Βενετσιάνικης ιστορίας. Κάπου στις αρχές του εικοστού αιώνα το νησί που άλλοτε αποτελούσε λοιμοκαθαρτήριο, τώρα στεγάζει ένα ψυχιατρικό άσυλο που μέσα του κρύβονται πονεμένες ψυχές. Μέσα από τις μικρές προσωπικές ιστορίες της Λουτσία, της Ρεμίνα, του Βιτόριο, της Αινιγματικής Δέσποινας, και του απόκοσμου Αλεσάντρο συνδεόμαστε με το παρόν και το παρελθόν του νησιού. Με την πανούκλα που ξεκλήριζε ζωές στον Μεσαίωνα και με την πανούκλα που αφανίζει ψυχές στην σημερινή εποχή της συγκεκριμένης ιστορίας.
Αυτό που με συγκλόνισε είναι η ιστορία του νησιού που προσωπικά αγνοούσα και ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας ξετυλίγει την ιστορία της. Ενώνοντας τα κομμάτια της μυθοπλασίας και των αληθινών συμβάντων με την ψυχοσύνθεση των ηρώων της που είναι τόσο έντονα και δυνατά σκιαγραφημένοι. Είναι σαν εισχωρείς μέσα στο σώμα και την καρδιά τους να παίρνεις το κομμάτι του πόνου τους και το μερίδιο της απόγνωσης τους. Να βιώνεις την πτώση τους. Τον θυμό τους. Αλλά και την δικαίωση τους, την αγαλλίαση τους. Την εκδίκηση και την τιμωρία τους. Με ρεαλισμό. Με μικρά κεφάλαια και με σωστές χρονικές τοποθετήσεις στις εναλλαγές των εικόνων μας φέρνει στο κέντρο των εξελίξεων και των έντονων συναισθημάτων. Επίσης εξαιρετικός ο τρόπος που προσεγγίζονται οι ήρωες και μέσα από τα μάτια άλλων ηρώων που είτε βρίσκονται σε νηφάλια κατάσταση είτε αεροβατούν σε δισυπόστατες ή τρισυπόστατες εκφάνσεις.
Η Ποβέλια είναι τόπος εξορίας, αλλά παράλληλα και τόπος δύναμης και δοκιμασίας. Τόπος αντοχής και διατήρησης της ανεξαρτησίας της ψυχής και του μυαλού, απέναντι σε κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο. Ένας τόπος που δεν δοκιμάζει μόνο τους ασθενείς και τους τρόφιμους, αλλά και τους ίδιους τους γιατρούς και τους νοσηλευτές του Ιδρύματος. Η καλοσύνη και η ανθρωπιά δοκιμάζονται με τον ηττημένο να κλαίει βουβά και τον νικητή να ουρλιάζει γιορτάζοντας τον ξύλινο θρίαμβο του. Η περιέργεια, ο κοινός αγώνας ο φόβος, η μοναξιά, η ανάγκη της επιβίωσης ορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στην φυλακή που οριοθετεί το ψυχιατρικό άσυλο.
Με τρόπο που αγκαλιάζει από παντού την φρικτή πραγματικότητα παρακολουθούμε την σκληρότητα με την οποία αντιμετωπίζει τους ασθενείς το νοσηλευτικό προσωπικό. Την ευκολία με την οποία οι συγγενείς ξεφορτώνονταν τους δικούς τους, βρίσκοντας σαν εύκολη λύση τον εγκλεισμό στο άσυλο. Την αναλγησία του κράτους να αφουγκραστεί τις εκκλήσεις των σωστών γιατρών που προσπαθούσαν να δώσουν ανάσα ζωής στους ασθενείς τους. Τις αντισυμβατικές και αμφισβητούμενες πρακτικές θεραπείας. Γιατροί που σώζουν και γιατροί που κάνουν πειραματόζωα ζωντανούς ανθρώπους. Άνθρωποι στιγματισμένοι με την ταμπέλα του τρελού. Άνθρωποι με προκαθορισμένο μέλλον από την στιγμή που πατούσαν το πόδι τους στο παραδεισένιο νησί της κόλασης. Και είναι συνταρακτική η αποκάλυψη της ανάγκης των τροφίμων αλλά και κάποιων γιατρών να πιαστεί ο ένας από το πρόβλημα του άλλου προκειμένου να διοχετεύσουν την ανάγκη τους για ελπίδα. Την ανάγκη τους για ζωή. Να σβήσουν την απόγνωση και να πιάσουν το νήμα από την αρχή.
Να ακούς ας πούμε από έναν ασθενή:
"Μέχρι τώρα με πονούσε η δικιά μου δυστυχία. Τώρα πονάω για την δυστυχία που βλέπω γύρω μου"
Παρατηρούμε με κομμένη ανάσα την απόκοσμη ατμόσφαιρα που γίνεται περισσότερο αποκρουστική μέσα από τον ζωντανό εφιάλτη της Ρεμίνα που δίνει σάρκα και οστά σε ένα φάντασμα του παρελθόντος. Τον Αλεσάντρο. Έναν εικοσιπεντάχρονο ευγενή που βιώνει δραματικά τα γεγονότα που στιγμάτισαν την Βενετία στον Μεσαίωνα, με την εξάπλωση της πανούκλας σε όλη την επικράτεια. Και μέσα από αυτόν βλέπουμε την καταστροφή και την ηθική κατάπτωση των αξιών, της ανθρωπιάς και της αλληλοβοήθειας.
Η βία, ο φόβος, η αγανάκτηση. Η κτηνωδία της ανθρώπινης ύπαρξης. Η κακοποίηση, η εγκατάλειψη, η προδοσία. Η αδιαφορία. Ατιμωρησία, αλαζονεία, ανηθικότητα, εξευτελισμός. Η διαστροφική εξουσία. Απανθρωπιά μεταμφιεσμένη σε ενδιαφέρον σε περιποίηση. Σε αυτοσυντήρηση που φτάνει στα άκρα. Μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου θα βρείτε τόσο μεστά και τόσο συγκροτημένα όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς που εκμεταλλεύεται αλλά και προσφέρει. Που φτάνει στα άκρα της ανθρώπινης ευτέλειας για να επιβιώσει. Αλλά και που προσφέρει με ανιδιοτέλεια και θάρρος ακόμα και την ύστατη στιγμή την αγάπη και την θαλπωρή. Που καταφέρνει από τον πάτο της συντριβής να ανυψωθεί στα ουράνια της εξιλέωσης.
Η συγγραφέας έχει μελετήσει εξαιρετικά την εποχή και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της. Γνωρίζει τον τόπο και τον χρόνο και με τις περιγραφές της σε ταξιδεύει σε δυο τόσο διαφορετικές και μακρινές εποχές που απέχουν εκατοντάδες χρόνια μεταξύ τους. Και όμως νιώθεις τόσο οικεία την μετάβαση αυτή που την θεωρείς ένα ακόμα βήμα προς το τέλος. Ένα βήμα προς την αλήθεια, την δικαίωση και την εξιλέωση. Νιώθεις την μια ιστορία να κουμπώνει στην άλλη σαν μαγνήτης. Σαν να αποτελεί η μία συνέχεια της άλλης και οι ήρωες να είναι ενωμένοι ανάμεσα τους με μια αόρατη αλυσίδα.
Εκπληκτικός ο διαχωρισμός των ρόλων, των ηλικιών, των τίτλων ευγενείας και των απλών ανθρώπων. Των πλούσιων και των φτωχών που όμως όλοι έχουν κοινή συνισταμένη τα ανθρώπινα πάθη τους. Αλλά και τα όνειρα τους, τις προσδοκίες τους και τις επίπλαστες θεωρίες τους που γίνονται στάχτη στην πυρά της κόλασης που καίει νιάτα και όνειρα.
Μέσα από τον πόνο, τον θυμό και την οργή ξεπετάγεται και η ελπίδα, η αισιοδοξία και η δύναμη. Γιατί η θλίψη δεν μηδενίζει τον πόνο, αλλά αντίθετα εκμηδενίζει την ζωή. Για αυτό και κάποιοι ήρωες καταφέρνουν να συνθλίψουν την θλίψη και να την μετατρέψουν σε μια ακόμα ανάσα ζωής.
"Ανέβασε με, να πάμε μια βόλτα με το άλογο. Σε παρακαλώ δεν φοβάμαι την αρρώστια. Έτσι και αλλιώς όλοι θα αρρωστήσουμε. Δεν βλέπεις τι γίνεται γύρω μας; Κάθε μέρα όλο και περισσότερα θύματα. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Μπορούμε όμως να ζήσουμε και να χαρούμε τον χρόνο που μας μένει. "
Η ζωή μας πάντα μπορεί να αποκτήσει μια άλλη θεωρία πιο ρομαντική και πιο ανθρώπινη.
Άλλο ένα σημαντικό και εξαιρετικό στοιχείο του βιβλίου είναι οι ανεπαίσθητες αντιθέσεις που κοντράρουν τα συναισθήματα και των ηρώων και των αναγνωστών. Η Λουτσία έχει χάσει την κόρη της και θρηνεί την βίαιη αποκοπή της από την μητρότητα. Στην αντίπερα όχθη η Ρεμίνα έχει στερηθεί την στήριξη της μητέρας της και έχει βιώσει την απαξίωση και την αδιαφορία από την γυναίκα που υποτίθεται την γέννησε. Ο Βιτόριο ένας νεαρός τρόφιμος βρίσκει διέξοδο στο περίεργο πρόβλημα που βιώνει στην φροντίδα και στην αγάπη μιας ηλικιωμένης γυναίκας που προσπαθεί και αυτή να πάρει ανάσα ζωής μέσα από το δέσιμο της με τον νεαρό φύλακα άγγελο της. Οι κατασκευασμένες εικόνες και οι ειλικρινείς ανιδιοτελείς σχέσεις μετατρέπουν έστω και στιγμιαία το κολαστήριο σε γέννημα αισιοδοξίας και άπλετης ανθρωπιάς.
Μια συγκλονιστική ιστορία που θέτει πολλά διλλήματα, Διλλήματα ζωής, συναναστροφής. Αυτοσυντήρησης, Επιστημονικής παραποίησης της ανθρωπιάς απέναντι στην εξέλιξη. Χωράει στα αλήθεια ο Μακιαβελισμός στην Ιατρική; Και μάλιστα στην ψυχιατρική που έχει να κάνει με το κέντρο της ανθρώπινης υπόστασης; Όταν την ίδια στιγμή με μέσα επιστημονικά αλλά θεμιτά και συμβατά μπορούμε να αγγίξουμε τις ψυχές των ανθρώπων που ψάχνουν για ίαση;
Το βασικό μήνυμα του βιβλίου είναι η ανθρωπιά, η καλοσύνη, η προσέγγιση και η αγκαλιά. Την αρρώστια δεν πρέπει να την βλέπουμε σαν εχθρό, αλλά σαν δάσκαλο που μπορεί να διδάξει τους χαμένους δρόμους της ηθικής. Η αθανασία της ψυχής και το σημαντικό χνάρι, το μοναδικό αποτύπωμα μας επάνω σε αυτό τον κόσμο. Τι και αν ήταν σπουδαίοι άρχοντες ή ταπεινοί πληβείοι; Η ψυχή δεν φοράει τίποτα, ούτε πολυτελή υφάσματα, ούτε φτηνά τσίτια. Η πραγματική αξία του ανθρώπου, εκεί κρύβεται στην ψυχή του. Το σώμα θα φθαρεί χωρίς διακρίσεις από την αρρώστια αλλά η ψυχή θα αιωρείται πάντα κουβαλώντας τις ιδέες και τις αξίες της. Το χνάρι δε που θα αφήσουμε πίσω μας πεθαίνοντας , θα αποτελεί τον τρόπο που θα μας μνημονεύουν έπειτα από χρόνια. Θα αποτελεί το σύμβολο της αιώνιας ζωής μας.
Η συγγραφέας βήμα βήμα με την υπέροχη σκηνοθετική ματιά της μας δείχνει την αυταπόδεικτη αξία της ζωής. Γιατί αξίζει να γίνουμε οι ήρωες μιας ουτοπίας που θα μας κάνει ανθρώπους πραγματικούς και έτοιμους να αγγίξουμε μέσα από τις πράξεις μας τον Θεό.
Μια υπέροχη αληθινή ιστορία που σε κάνει να πονάς, να δακρύζεις, να ταυτίζεσαι και να ξανακερδίζεις την χαμένη σου ηθική μέσα από την υπενθύμιση χαμένων και ξεχασμένων αξιών. Αν δεν ήξερα πως αυτό το βιβλίο είχε γραφτεί και παραδοθεί στον εκδοτικό πριν την έκρηξη της τωρινής πανδημίας, θα έλεγα πως γράφτηκε κομμένο και ραμμένο επάνω στην ηθική ανισορροπία των δικών μας συναισθημάτων και βιωμάτων. Ένα βιβλίο με πολλές πτυχές, πολλούς αποδέκτες και πολλές προεκτάσεις. Ένα βιβλίο που σίγουρα θα βρείτε κομμάτια του εαυτού σας έστω και ασύνδετα, έστω και άκαιρα. Γιατί η μάχη με την επιβίωση και με τα προσωπικά μας ελαττώματα που έρχονται στην επιφάνεια σε δύσκολες στιγμές είναι πάντα επίκαιρα στον ανθρώπινο βίο.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λιβάνης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου