Γράφει η Γεωργία Ρετετάκου
Είναι δύσκολο να συναντήσεις σήμερα στην Ελληνική Λογοτεχνία, βιβλία Φαντασίας Διστοπικού χαρακτήρα.
Και ακόμα περισσότερο βιβλία που βαδίζοντας στα όρια του Φανταστικού να κατορθώνουν, να πλησιάζουν επικίνδυνα τα όρια της υπαρκτής πραγματικότητας. Με έναν τρόπο μοναδικό και ευέλικτο να διαβάζουν τα σημεία των καιρών, ανιχνεύοντας τις πραγματικές διαστάσεις της Παγκόσμιας Κρίσης. Και ξεσκεπάζοντας τις πραγματικές βλέψεις μιας ελεγχόμενης κατάστασης, να φανερώνουν την πραγματική διάσταση μιας υποταγμένης λογικής ή μιας ολιγαρχικής προοπτικής,
Ένα απο αυτά τα βιβλία είναι και η Τριλογία της Άννης Παπαθεοδωρόυ Ευτοπία, το δεύτερο μέρος της οποίας εκδόθηκε πριν λίγες ημέρες με τον υπότιτλο : Η Φλόγα της επανάστασης.
Ένα Βιβλίο με συμβολισμούς που πατάνε επάνω στην ορατή και απτή πραγματικότητα που ακροβατούμε σήμερα.Μια πραγματικότητα που έχει ζοφερά χαρακτηριστικά. Που όμως με την δύναμη της σκέψης, της κριτικής και του γόνιμου απολογισμού, αποχρωματίζονται φανερώνοντας την αισιόδοξη όψη και την χαρούμενη τροπή που μπορούν να πάρουν τα γεγονότα και οι καταστάσεις όταν θελήσουμε να διαχειριστούμε αλλιώς τις επιβολές και τα κατευθυνόμενα σχέδια. Όταν θελήσουμε να δούμε αλλιώς αυτά που ως τώρα θεωρούσαμε δεδομένα στην ζωή μας,
Ο δρόμος δύσβατος, γεμάτος συμπληγάδες και απρόβλεπτα εμπόδια. Η συγγραφέας μας δείχνει αυτά τα εμπόδια. Άλλοτε αχνά, άλλοτε ισχυρά. Τα τονίζει και τα υπερτονίζει, αλλά ταυτόχρονα μας δείχνει και τον τρόπο διαφυγής από αυτά. Τον μοναδικό και αληθινό τρόπο που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από κάθε άλλο ον επάνω στην γη. Την σκέψη που τον ξεχωρίζει και την δραστική επιροή, που ασκεί επάνω στην προσωπικότητα του η Ελεύθερη Βούληση. Αυτή που δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί από κανέναν κανόνα και από καμία Χάρτα ελεγχόμενων ιδεών
Στο πρώτο μέρος Της Τριλογίας είχαμε δει την εδραίωση του Μανιφέστου. Ενός συνόλου πράξεων και καταστάσεων που είχε περιορίσει και είχε εξαλείψει κάθε ελευθερία. Είχε ορίσει κάθε κανόνα και αξία ανάμεσα στην ζωή και στον Θάνατο και είχε σβήσει κάθε διαφορετική επιλογή. Είχε περιορίσει κάθε Αντίδραση και είχε απαλείψει την Αναρχία. Είχε επιφέρει μια εύπλαστη και γυάλινη ειρήνη.
Έχουμε μια κοινωνία λοιπόν που διέπεται με απαράβατους κανόνες που ελέγχουν τα πάντα. Είναι εύκολο να ανατρέψεις μια τέτοια πλήρως ελεγχόμενη κατάσταση;
Από το προηγούμενο βιβλίο διαχέεται η βεβαιότητα του στιβαρού και αδιάρρηκτου οικοδομήματος που έχει κτίσει η νέα τάξη πραγμάτων. Φαινομενικά το Μανιφέστο είχε επιφέρει μια πολιτική ισορροπία αδιαπέραστη που είχε εδραιώσει την ηρεμία και την φυσικότητα στις ζωές των ανθρώπων. Είχε περιορίσει την κάθε αντίδραση και έκανε την ζωή να κυλά ήρεμα, αλλά νεκρικά. Αλήθεια ο άνθρωπος τι είναι πραγματικά αυτό που αναζητά; Την ηρεμία της νέκρωσης και της στασιμότητας ή την ηρεμία της Γαλήνης που του προσφέρει η προσωπική του επιλογή;
Μέσα από γόνιμες φανερές και νοερές διεργασίες του μυαλού η συγγραφέας οδηγεί νομοτελειακά τον αναγνώστη από μόνος του να καταλήξει σε συμπεράσματα και διαπιστώσεις που θα τον εκπλήξουν και θα του ανατρέψουν κάθε προηγούμενο δεδομένο ή σκεπτικό που είχε βασιστεί στην καθοδήγηση.
Τριάντα οκτώ χρόνια έχουν περάσει από την εδραίωση του Μανιφέστου και τίποτα δεν έχει αλλάξει. Παραπλανητικά και ψευδεπίγραφα όλα είναι τα ίδια. Και όμως τίποτα δεν είναι ίδιο. Όλα λειτουργούν υπόγεια εκούσια ή ακούσια εκατέρωθεν. Και σε αυτούς που καθοδηγούν και σε αυτούς που καθοδηγούνται. Και εδώ είναι η μαγεία της συγγραφής. Η ιδιαιτερότητα της διαχείρισης του λόγου και η μαεστρία του ξεδιπλώματος των χαρακτήρων. Το στήσιμο της πλοκής και η αναθεώρηση μιας δεδομένης κατάστασης που φαίνεται πως είναι στάσιμη, αλλά στην ουσία αλλάζει με την διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων μέσα από την διαδικασία της σκέψης και της λογικής κάτω από το πρίσμα της διερεύνησης των αιτίων και των αφορμών που οδήγησαν τα πράγματα σε αυτή την αδιέξοδη φαινομενικά κατάσταση. Σημαντικό για να αλλάξεις είναι να καταλάβεις, Να καταλάβεις τα λάθη, τις παραλείψεις και το μέγεθος της αλλαγής που έρχεται ανεπαίσθητα είτε απο την στασιμότητα της εγκατάλειψης, είτε απο την ενεργητικότητα της αντίστασης.
Οι ήρωες του βιβλίου γίνονται οι δορυφόροι των ιδεών, των μηνυμάτων και των σκέψεων, Μέσα από την παρουσία τους και την στάση ζωής τους αντιπροσωπεύουν όλους τους φόβους, τα λάθη, τις ελπίδες, τους πόθους και τις προσδοκίες ενός ευρύτερου συνόλου. Συναντάμε ξανά μερικούς από εκείνους που γνωρίσαμε στο πρώτο βιβλίο και κάποιους καινούργιους που η συμμετοχή τους προσθέτει μια νέα διάσταση στην ιστορία. Κάθε ένας αποκτά έναν ρόλο συγκεκριμένο και στοχευμένο για να μας βάλει σε απίστευτα διλήμματα, Σε αδιαμφισβήτητες διαπιστώσεις και σε ανατρεπτικές εκδοχές. Υπήρξε άραγε ποτέ η εποχή της απόλυτης ελευθερίας; ή μήπως η πρότερη ελευθερία αυτή που κατάργησε το Μανιφέστο ήταν επίπλαστη και εικονική;
Οι Πρωταγωνιστές με έναν διεισδυτικό και εκ μαιευτικό τρόπο που εστιάζει στο πριν και στο τώρα ψάχνουν να βρουν την αληθινή και πραγματική ελευθερία. Την ουσιαστική ευτυχία μέσα απο τις αναμνήσεις και μέσα απο την ανακατανομή της πρότερης ζωής τους αυτής που έζησαν πριν το Μανιφέστο και αυτής που ζουν μετά το Μανιφέστο.
Αμεσότητα, απλότητα και απόλυτη αρμονία διακατέχουν τον λόγο με αποτέλεσμα να φτάνει ο αναγνώστης στο κέντρο και στην ουσία της ιστορίας για να παρασυρθεί στον ρυθμό των εξελίξεων και κυρίως των έντονων και δυνατών μηνυμάτων που περνάει το μυθιστόρημα. Απο την μια η απομόνωση, η αβεβαιότητα, ο φόβος, οι αυστηροί και συγκεκριμένοι περιορισμοί. Η έλλειψη απαιτήσεων. Και από την άλλη η λαχτάρα για διαφυγή, Οι προσδοκίες, οι ελπίδες, οι προσωπικές επιλογές.
Απο την μία πλευρά ο υπαρκτός, ορατός και δυστοπικός κόσμος και απο την άλλη ο αθέατος κόσμος. Ο ιδεατός κόσμος που κτίζεται από την αρχή φέρνοντας την Ευτοπία, μια πραγματική και ουσιαστική γη της Επαγγελίας. Ο υπόγειος κόσμος που λειτουργεί αυτόνομα καινοτόμα και απαλλαγμένα από κάθε γνωστή λογική.
Από την καταστροφή ως την αναγέννηση μεσολαβεί ένας δύσβατος δρόμος που μοιάζει με την Ιθάκη του Καβάφη, αλλά και τον τρομακτικό και σκοτεινό κόσμο του Όργουελ. Με ένα ξεχωριστό συνδυασμό διδαχής, αναγνώρισης, αναθεώρησης και αναμόρφωσης της ίδιας της Ψυχής το συμπέρασμα αποτελεί το κλειδί για την νέα ζωή και για τον νέο κόσμο.
Με μια ιδιότυπη στρατηγική που βαδίζει στα όρια της γνώσης της ανθρώπινης ψυχολογίας, η συγγραφέας πλάθει έναν κόσμο καταπιεσμένο και εγκλωβισμένο, ανάμεσα στην ψευδαίσθηση του παρελθόντος που είχε κορεστεί σε μια δήθεν ευμάρεια. Μετατρέπει αυτόν τον κόσμο σε μια φυλακή υποχρεωτικών καταστάσεων που αφαιρεί κάθε σκέψη και κάθε ελευθερία ολοκληρωτικά.
Για να μας παρουσιάσει εμφατικά και πανηγυρικά έναν κόσμο και μια κοινωνία έτσι όπως ακριβώς πρέπει να είναι. Μας δείχνει τον δρόμο για την Κοινωνία που αξίζει στον άνθρωπο. Την κοινωνία που δεν είχε ούτε στο παρελθόν, ούτε στο παρόν. Αλλά μπορεί να την έχει ξεκάθαρα στο μέλλον.
Καλλιεργεί έντεχνα έναν ασφυκτικό κλοιό καταπίεσης για να αναδείξει εκκωφαντικά και απόλυτα τον τρόπο σκέψης όταν λειτουργεί υπό πίεση. Και να φανερώσει την τεράστια δύναμη και τις πάμπολλες δυνατότητες του μυαλού. Αλλά και της τεράστιας ανάγκης του ανθρώπου να λειτουργεί ελεύθερα και αδέσμευτα.
Παίζει με τις λέξεις. Όμορφα συμβολικά, αλληγορικά και έξυπνα. Το Άλφα και το Έψιλον οδηγούν και καθοδηγούν το κείμενο. Βγάζοντας μέσα από αυτό όλο το απόσταγμα των δυνατοτήτων της ανθρώπινης αντίστασης και της πραγματικά αδούλωτης ψυχής. Θα σημειώσω μερικές λέξεις , αλλά εσείς θα βρείτε διπλάσιες και τριπλάσιες λέξεις μέσα στο κείμενο, που δείχνουν πόσο όμορφα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το πλούσιο λεξιλόγιο της Ελληνικής γλώσσας για να αποδώσει τα πραγματικά φανερά και κρυφά συναισθήματα μιας κατάστασης.
Λέξεις απο Άλφα σπαρμένες στο κείμενο με σκοπό και ουσία. Αποχώρηση, Απώλεια, Αφύπνιση. Αλληλεγγύη, Αγάπη, Αναρχία, Απελευθέρωση. Η ομάδα που έχει αναλάβει να αντισταθεί και να αλλάξει τα πάντα. Να φέρει μια νέα αρχή στα πράγματα και να ακυρώσει το Μανιφέστο, ονομάζεται Άλφα.
Λέξεις απο Έψιλον. Εξουσία, Έλεγχος, Εκτοπισμός, Έρωτας, Επανάσταση. Ο τελικός σκοπός όλης της προσπάθειας είναι να μπορέσει ο κόσμος όλος να ζήσει σε μια Ευτοπία.
"Απο την στιγμή που γεννιέται το μέλλον του είναι προδιαγεγραμμένο. Θα ακολουθήσει το επάγγελμα ενός εκ των γονιών, θα κάνει την δουλειά που το Μανιφέστο έχει προβλέψει για αυτόν, θα παντρευτεί όταν φτάσει στην κατάλληλη ηλικία και θα κάνει παιδιά αφού υποχρεώσει γονείς ή παππούδες να αποχωρήσουν. Τόσο απλά και τόσο νοικοκυρεμένα. Ενδιάμεσα σε αυτή την ανούσια ζωή για την οποία τον προορίζουν και τον έχουν προετοιμάσει θα εκπαιδευθεί χωρίς να μορφωθεί, θα διασκεδάσει χωρίς να ψυχαγωγηθεί, θα ερωτευθεί χωρίς να αγαπήσει, θα κάνει παρέες χωρίς να κάνει φιλίες, θα εργαστεί χωρίς να δημιουργήσει, θα διαβάσει βιβλία χωρίς να αποκτήσει ενδιαφέρον και επίπεδο, θα μάθει χωρίς να κατανοήσει, θα γυμναστεί χωρίς να αθληθεί. Θα ζήσει όλη του την ζωή σε ένα σπίτι, με παρέες, με δουλειά, με οικογένεια. Δεν θα ταξιδεύσει ποτέ, δεν θα μετακομίσει αλλού, δεν θα αλλάξει δουλειά, δεν θα μάθει τίποτα περισσότερο. Θα ζήσει πάντα με τον άνθρωπο που παντρεύτηκε και θα αφοσιωθεί στα παιδιά του, για τα οποία στο τέλος θα δώσει την ζωή του."
Με έναν εξαιρετικό δούρειο Ίππο λέξεων καταστάσεων και προθέσεων στήνεται ένα καταπληκτικό παιχνίδι αντίστασης απέναντι σε μια πραγματικότητα που μοιάζει αδιάσπαστη και ανίκητη. Ένας μηχανισμός αντίδρασης που γιγαντώνεται στηριζόμενος στα αλυσιδωτά λάθη και στις παραλείψεις του παρελθόντος, στην καταπίεση του παρόντος και στην ανάγκη για μια αληθινή αναγέννηση στο μέλλον.
Και το σημαντικό και το εξαιρετικά ευφυές είναι ότι αυτό το σκηνικό αντίστασης στήνεται αναίμακτα, ειρηνικά και ολοκληρωτικά. Χωρίς όπλα και χωρίς καταπίεση. Πραγματικά ο τρόπος με τον οποίο σιγά σιγά και μεθοδικά η συγγραφέας καταφέρνει να δημιουργήσει την δικιά της ατμόσφαιρα ελπίδας και αισιοδοξίας μέσα σε όλο το κλίμα της απόγνωσης και της καταπίεσης είναι συγκλονιστικός.
Με πειθώ, με επιχειρήματα, με χειροπιαστά γεγονότα. Με αληθινά, αλλά ξεχασμένα ιδανικά, που αφυπνίζονται σιγά σιγά απο το κεντρί του εγωισμού και της κατασταλλαγμένης και ώριμης πια σκέψης.
Ένα σύνολο ηθικών αξιών που δοκιμάζονται, Ένα σύνολο καταπιεστικών συνθηκών που επιβάλλονται, Ένας κόσμος που διχάζεται και χωρίζεται σε ζώνες φτιάχνοντας σιγά σιγά στο μυαλό του σχέδια Άμυνας και σχέδια δράσης. Προσπαθώντας να σπάσει το στιβαρό, αλλά ουσιαστικά σαθρό κέλυφος του Μανιφέστου.
Εξαιρετικά λιτός, αλλά συνάμα γεμάτος ο τρόπος που τα πάντα αλλάζουν κάτω απο την επιρροή του Μανιφέστου. Ο Ρομαντισμός χάνεται. Ο έρωτας υποτιμάται. Το συμφέρον επικρατεί παντού. Οι μικροί πυρήνες της Ελπίδας και της Αντίστασης όμως δεν παύουν να υπάρχουν. Οι σκεπτόμενοι πολίτες που αλλάζουν και μετακινούν αθόρυβα την πλάστιγγα της τελικής επικράτησης προς το δικό τους μέρος, ανάβοντας την φλόγα της επανάστασης όλο και πληθαίνουν.
Πολλά είναι τα Κοινωνιολογικά στοιχεία που ορίζουν το σήμερα και τονίζονται έντονα στο βιβλίο. Όπως ο υπερπληθυσμός, η υπερκατανάλωση. Η κλιματική αλλαγή, Η αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων.
Καταστάσεις που ήδη αχνοφαίνοντας εκφοβιστικά στο σήμερα ή θα οικειοποιηθούν τραγικά στο μέλλον σαν μοναδικές λύσεις. Όπως η υποβάθμιση της Υγείας και της Παιδείας, Ο έλεγχος των γεννήσεων που θα καθορίζει κυνικά το ηλικιακό καθεστώς που θα επιφέρει συνεκδοχικά τον ελεγχόμενο θάνατο. Το κλείσιμο των συνόρων. Ένας μελλοντικός καιαδισμός που θα ορίζει τους πάντες και τα πάντα. Η διάβρωση των συνειδήσεων. Ο Εξευτελισμός των Αξιών. Ο Ευτελισμός των Θεσμών όπως αυτός της Δικαιοσύνης .Η απονέκρωση της ιστορικής παράδοσης των λαών. Η γενικότερη αποκοπή απο το παρελθόν. Η απαξίωση της ίδιας της Ανθρώπινης ύπαρξης.
Τα γεγονότα σταματάνε οριακά, αναμένοντας την τελική και καθοριστική έκβαση μιας ιστορίας που ρίχνει τους σπόρους της προσωπικής επιλογής απέναντι σε κάθε καταπιεστική επιβολή. Που δείχνει τον τρόπο του προσωπικού απολογισμού και του επωμισμού της ατομικής ευθύνης που έχει ο καθένας μας στην ηθική και οικονομική κρίση του σήμερα και του ορατού κινδύνου η κοινωνία μας να οδηγηθεί σε ένα καθεστώς αναπόφευκτου ελέγχου της σκέψης, αλλά και του περιορισμού κάθε αντίδρασης και ελεύθερης δράσης.
Πρόκειται πραγματικά για ένα βιβλίο που βάζει τον αναγνώστη όχι απλά να διαβάσει ένα βιβλίο. Αλλά να τον κάνει να σκεφτεί αλλιώς. Να προβληματιστεί κάτω απο άλλες ξεχωριστές και πρωτόγνωρες βάσεις που αλλάζουν εντελώς τα δεδομένα της πρότερης σκέψης του. Να αναρωτηθεί για το μέγεθος της άγνοιας του. Και τελικά να αποκτήσει το μέγεθος της γνώσης που θα τον βάλει στον σωστό δρόμο της εγρήγορσης, της αντίδρασης και της θετικής και ελπιδοφόρας αναμονής πως όλα μπορούν να αλλάξουν για να γεφυρώσουν επιτέλους το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην παραίτηση και στην ανοχή.
Ένα συγκλονιστικά προφητικό βιβλίο που αγγίζει τα όρια του εφικτού ανάμεσα σε ένα διστοπικό κόσμο που μπορεί να οδηγηθεί αντί για την καταστροφή σε μια ουσιαστική και γόνιμη Ευτοπία.
Το Βιβλίο Κυκλοφορεί από την ΑΝΕΜΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου